ลำดับเหตุการณ์การประท้วงไลน์แมน
ทำไม เกิดอะไร และ (ยังไม่) จบอย่างไรในการประท้วงของไรเดอร์ไลน์แมน
ย้อนไปเมื่อวันที่ 1 มิถุนายน คือวันแรกที่ไรเดอร์ของบริษัท LINEMAN จากจังหวัดอยุธยา อ่างทอง และสิงห์บุรี เดินทางเข้ากรุงเทพมหานครมารวมตัวยังอาคาร T-One ถนนสุขุมวิท ที่ตั้งสำนักงานใหญ่ของบริษัท ไลน์แมน (ประเทศไทย) จำกัด เพื่อแสดงออกถึงความไม่เห็นด้วยภายหลังบริษัทประกาศเปลี่ยนแปลงค่าตอบแทนต่อรอบวิ่งของไรเดอร์ต่างจังหวัดลง โดยไรเดอร์สะท้อนว่าที่ผ่านมาบริษัทปรับลดค่ารอบมาแล้วมากกว่า 1 ครั้ง เช่น อยุธยา เดิม 40 บาท เหลือ 35 และ 30 บาทตามลำดับ ปัจจุบันเหลือเพียง 24 บาท
.
ปัจจุบัน เชียงใหม่ เดิมได้ค่าตอบแทนต่อรอบ 24 บาท (จาก 38 บาท), ลพบุรีและศรีสะเกษ 22 บาท (จาก 30 บาท) ส่วนชัยนาทและเพชรบูรณ์เหลือ 16 บาท
.
สำนักข่าว Workpoint Today รายงานว่า ไรเดอร์ต่างจังหวัดได้รับแจ้งเพียงไม่กี่ชั่วโมงก่อนการปรับลดค่ารอบเท่านั้น และไม่ได้ชี้แจงเหตุผลว่าทำไมจึงเกิดการปรับลดครั้งนี้ ทำให้ในเวลาประมาณ 11 โมงของวันที่ 1 มิ.ย. ซึ่งเป็นวันแรกในการปรับลดค่ารอบ สหภาพไรเดอร์จึงรับหน้าที่เป็นผู้ประสานการรวมพลของไรเดอร์ไลน์แมนจากจังหวัดอยุธยา อ่างทอง และสิงห์บุรี ที่ประกาศเดินทางเข้ากรุงเทพมาชุมนุมกันที่อาคาร T-One ถนนสุขุมวิท สำนักงานใหญ่ของบริษัทไลน์แมน-วงใน
ทั้งนี้ สถาบันแรงงานและเศรษฐกิจที่เป็นธรรมให้ข้อมูลว่า นี่ไม่ใช่ครั้งแรกที่ไรเดอร์ของบริษัทไลน์แมนออกมาแสดงออกถึงการต่อต้านการปรับลดค่าตอบแทนของบริษัท ย้อนไปเมื่อวันที่ 26 มีนาคมที่ผ่านมา ไรเดอร์ในกรุงเทพก็ชุมนุมเรียกร้องให้บริษัทปรับค่ารอบกลับมาเป็นอัตราเดิม คือ 62 บาท รวมถึงยื่นข้อเสนออื่นๆ ด้วย เช่น ให้บริษัททบทวนนโยบายระงับสัญญาณทำงานของไรเดอร์ที่ไม่เป็นธรรม โดยหลังจากการชุมนุมยืดเยื้อหลายชั่วโมงเมื่อวันที่ 26 มีนาคม บริษัทตัดสินใจลงมารับหนังสือ และนัดวันรับฟังผลการพิจารณาจากบริษัทในสองวันถัดไป ซึ่งปรากฏว่าบริษัทยืนยันไม่ปรับขึ้นค่ารอบตามข้อเรียกร้อง
.
.
การชุมนุมวันแรกของไรเดอร์ไลน์แมนในต่างจังหวัดเริ่มต้นเมื่อเวลาประมาณ 13:00 น. ของวันที่ 1 มิ.ย. ตุ้ย (นามสมมติ) ตัวแทนไรเดอร์รายหนึ่งปราศรัยว่า
.
“บริษัทเอารัดเอาเปรียบคนงานที่ต้องทำงานงกๆ รถต้องใช้ทุกวัน โทรศัพท์ต้องใช้ทุกวัน ก็เสื่อมสภาพทุกวัน แต่รายได้ไม่เพิ่ม อยากให้บริษัทคำนวณดูว่าถ้าไรเดอร์ได้ ร้านได้ บริษัทก็ได้ เติบโตไปด้วยกัน แต่คุณมาบอกว่าขาดทุน ขาดทุนอะไร ไรเดอร์ตากแดดตากลม ขี่รถส่งอาหาร ต้องรับมือกับลูกค้า คุณต้องเห็นใจพวกเราด้วย ไม่ใช่อ้างแต่ขาดทุน อยากให้นายทุนที่ทำงานในห้องแอร์ลองมาวิ่งงานกับผม อย่างอยุธยางานละ 20 กว่าบาท บางงานต้องวิ่ง 30-40 กิโลเมตร ลองมาวิ่งคู่กันดู”
นอกจากนี้ ไรเดอร์จังหวัดอยุธยาและอื่นๆ ที่ไม่สามารถเข้าร่วมการประท้วงในกรุงเทพได้ก็ร่วมมือด้วยการไม่กดรับงานเลย ทำให้มีงานคงค้างในระบบจำนวนมาก
.
เย็นวันที่ 1 ไลน์แมนส่งอิสริยะ ไพรีพ่ายฤทธิ์ ผู้บริหารฝ่าย Public Affairs ลงมารับฟังข้อเรียกร้อง ซึ่งตัวแทนไรเดอร์ได้พูดเล่าสิ่งที่ต้องการให้บริษัทเร่งแก้ไข ดังนี้
ต้องการค่ารอบราคาเดิม คือ 40 บาทต่อรอบ หรือถ้าเป็นไปได้ก็ต้องการให้ไรเดอร์ทุกจังหวัด ทุกเขตพื้นที่ ได้รับค่าตอบแทนเท่ากัน โดยขอให้บริษัทคิดค่าตอบแทนเป็นค่ารอบตามปกติ ไม่เอาเงิน incentive *ข้อนี้เป็นข้อเรียกร้องที่สำคัญที่สุด
ที่ผ่านมา ไรเดอร์สมัครใหม่จะได้สิทธิพิเศษ คือ มองเห็นงานก่อน (มีโอกาสกดรับงานก่อน) 4 วินาที ทำให้ไรเดอร์เดิมเสียเปรียบ จึงขอให้บริษัทยกเลิกนโยบายนี้
ระบบ GPS ในแอปพลิเคชันไม่ตรงกับระบบ GPS ในกูเกิลแมป
ระยะการรับงานไม่สมเหตุสมผล เนื่องจากไรเดอร์ที่อยู่ใกล้ร้านอาหารมากกว่ากลับมองไม่เห็นงาน ไรเดอร์ที่อยู่ไกลเมื่อมองเห็นและกดรับงานก็ต้องเดินทางไกลกว่าจะไปถึงร้านอาหาร
ให้บริษัทปรับปรุงการทำงานของแอดมิน หรือ CS ให้สามารถแก้ไขปัญหาของไรเดอร์ได้ ตอบสนองรวดเร็ว พูดจาให้เกียรติไรเดอร์
ปัญหาอื่นๆ เช่น การเคลมอาหารมีขั้นตอนยุ่งยาก ขอให้อำนวยความสะดวก
.
อิสริยะรับปากว่า บริษัทขอบคุณที่สะท้อนปัญหาให้ฟัง ขณะนี้รับทราบปัญหาของไรเดอร์แล้ว และจะเรียนให้ผู้บริหารเป็นผู้ตอบข้อเรียกร้องโดยตรงภายในวันพรุ่งนี้บ่ายที่หน้าเพจ LINEMAN Official ส่วนตนไม่มีอำนาจดูแลไรเดอร์โดยตรง จึงไม่สามารถรับประกันได้ว่าผู้บริหารจะตอบสนองอย่างไร แต่ไรเดอร์ขอต่อรองให้ผู้บริหารตอบข้อเรียกร้องทันทีภายในวันนั้น ซึ่งอิสริยะก็รับปาก หลังจากนั้นไรเดอร์จึงสลายการชุมนุม
.
แต่การเคลื่อนไหวไม่ได้หยุดลงเท่านั้น ปรากฏว่าหน้าเพจและกล่องข้อความสหภาพไรเดอร์เต็มไปด้วยคอมเมนต์จำนวนมากที่แจ้งข่าวมาว่า ที่จังหวัดอื่นๆ ก็จัดการชุมนุมประท้วงคู่ขนานกันไปเช่นกัน เช่น เชียงใหม่ ตาก นครปฐม นครพนม พิจิตร พิษณุโลก ศรีสะเกษ ชลบุรี ภูเก็ต ตาก เพชรบูรณ์ ชัยนาท ปัตตานี ฉะเชิงเทรา นครศรีธรรมราช นครราชสีมา โดยทยอยกันจัดตั้งแต่วันที่ 1 ยาวไปจนถึงวันที่ 3 บางจังหวัดจัดการชุมนุมมากกว่า 1 ครั้ง เช่น อยุธยา และหลายจังหวัดใช้วิธีจัดชุมนุมควบคู่ไปกับการพร้อมใจกันไม่กดรับงาน
.
.
ภายหลังสลายการชุมนุมวันที่ 1 มิ.ย. บริษัทได้ตอบผ่านเพจทางการ LINE MAN Rider เมื่อวันที่ 2 มิ.ย. เวลาประมาณ 16:00 น. โดยชี้แจงข้อเรียกร้องต่างๆ แต่กลับไม่มีการพูดถึงข้อเรียกร้องเรื่องค่ารอบ ที่ไรเดอร์มองว่าเป็นเรื่องสำคัญที่สุด
.
สหภาพไรเดอร์ตอบโต้ทันทีด้วยการเชื่อมต่อแกนนำต่างจังหวัดเข้าด้วยกัน สรุปข้อเรียกร้องกลางให้เหลือเพียง 2 ข้อ นั่นคือ การทวงคืนค่ารอบเดิมที่ราคาไม่ต่ำกว่า 40 บาทต่อชิ้นงานทั่วประเทศ (ยกเว้นกรุงเทพที่ปัจจุบันเป็น 50 บาท) และให้บริษัทรับฟังไรเดอร์ที่มีอยู่แล้วก่อนตัดสินใจรับไรเดอร์ใหม่เพื่อลดปัญหาคนล้น-แย่งงาน ประกาศเชิญชวนให้ไรเดอร์ไลน์แมนทุกคนเปลี่ยนรูปโปรไฟล์เป็นรูปสัญลักษณ์ของไลน์แมนบนพื้นหลังสีเขียว พร้อมข้อความ ‘40’ เพื่อสื่อถึงข้อเรียกร้องหลัก
.
ต่อมา สหภาพไรเดอร์ในฐานะผู้ประสานงานออกโปสเตอร์ประชาสัมพันธ์ว่าจะมีการชุมนุมอีกครั้ง ณ อาคารเกษรทาวเวอร์ (ก่อนจะย้ายไปเป็นอาคาร T-One ตามเดิม) ในวันที่ 4 มิ.ย. เพื่อทวงถามข้อเรียกร้องเดิมที่บริษัทไม่ตอบรับ โดยมีไรเดอร์จากอยุธยา อ่างทอง สิงห์บุรี ฉะเชิงเทรา ชลบุรี ฯลฯ เข้าร่วม
.
การชุมนุมใหญ่ครั้งที่ 2 เริ่มต้นในเวลา 12:00 น. เพื่อยืนกรานให้บริษัทตอบสนองข้อเรียกร้อง 2 ข้อ ได้แก่
ค่าตอบแทนต่างจังหวัดต้องไม่ต่ำกว่า 40 บาทต่อ 2 กิโลเมตรแรก (ระยะทางที่เกินมาให้บวก 8 บาท/กม. ตามอัตราเดิมของบริษัท)
หากบริษัทต้องการรับไรเดอร์ใหม่มาเพิ่ม จะต้องปรึกษาให้ไรเดอร์เดิมเห็นชอบก่อน เพราะการรับคนเพิ่มมีผลกระทบกับไรเดอร์ทุกคน
.
เวลาประมาณ 13:40 น. บริษัทยังคงไม่ส่งตัวแทนลงมารับหนังสือ แต่มีการประกาศทางหน้าเพจของบริษัทว่าจะมีการปรับค่าตอบแทนภายหลังเวลา 00:00 น. ในคืนนี้ โดยไม่ระบุว่าจะมีการปรับค่าตอบแทนขึ้นหรือลงเท่าไหร่ ซึ่งไรเดอร์ยังไม่พึงพอใจกับท่าทีของบริษัทเพราะเกรงว่าจะไม่บรรลุข้อเรียกร้อง จึงไม่ยอมสลายตัว
.
ต่อมาเวลาประมาณ 14:00 น. มีรายงานว่าบริษัทจะขอนัดเจรจากับตัวแทนไรเดอร์อีกครั้ง ไรเดอร์จึงยื่นเงื่อนไขว่าการเจรจาต้องมีการไลฟ์ให้เห็นโดยทั่วกัน แต่บริษัทปฏิเสธ ไรเดอร์จึงรอถึงเวลาประมาณ 15:00 น. และกล่าวว่าหากยังไม่มีตัวแทนบริษัทมารับหนังสือ จะยกระดับการชุมนุมด้วยการปิดถนนหน้าอาคาร หรือเดินทางไปยื่นหนังสือถึงนายกรัฐมนตรีที่ทำเนียบรัฐบาลแทน แต่ก็ไม่ได้รับการตอบสนองจากบริษัท ไรเดอร์จึงเดินทางไปยื่นหนังสือที่กระทรวงแรงงานในเวลาประมาณ 16:35 น. แล้วกลับมาปักหลักรอที่อาคาร T-One
.
เวลาเกือบ 19:00 น. บริษัทยังคงนิ่งเฉย ไรเดอร์บางคนเริ่มนอนรอบริเวณสนามหน้าหน้าอาคาร เช่นเดียวกับมงคล ยางงาม ผู้ประสานงานสหภาพไรเดอร์ที่ประกาศว่าจะนำขบวนไรเดอร์นอนปักหลักที่นี่จนกว่าจะมีการตอบรับจากผู้บริหาร
.
สถาบันแรงงานฯ พูดคุยกับตัวแทนไรเดอร์จากจังหวัดอยุธยาที่มาร่วมชุมนุมในวันดังกล่าว พบว่า เต็งหนึ่งและบอย (นามสมมติ) ถูกปรับลดค่าตอบแทนต่อรอบจากเดิม 40 บาท เหลือ 35 บาท ลงมาเหลือ 30 บาทตามลำดับ เมื่อหักค่าธรรมเนียมบริษัท 15% และค่าภาษีเงินได้ (50 ทวิ) 3% แล้วจะเหลือเพียง 24.50 บาท ต่อ 1 ชิ้นงานเท่านั้น ซึ่งอาจต้องใช้เวลาวิ่งและรองานชิ้นนั้นถึง 1 ชม.
.
ไรเดอร์ระบุว่า
"ค่ารอบของกรุงเทพและต่างจังหวัดต่างกันมาก แต่ค่าน้ำมัน ค่าสึกหรอรถ ค่าโทรศัพท์ที่เป็นต้นทุนของเราแทบไม่ต่างกัน ไม่ใช่ว่าบริษัทลดเงินลงติดหนึ่งแล้วเรามาทันที แต่ลดลงหลายครั้ง และครั้งนี้เราไม่ไหวแล้ว อยู่ไม่ได้ เราไม่ได้เรียกร้องเยอะเลย หากเทียบกับค่ารอบปัจจุบันและสิ่งที่เราเรียกร้อง 40 บาทแล้ว เมื่อหักเปอร์เซ็นต์ต่างๆ ก็เท่ากับเราขอเพิ่มมาเพียง 6 บาทต่อชิ้นงานเท่านั้น"
.
เวลาประมาณ 20:15 น. ตัวแทนบริษัท (ไม่ทราบชื่อ-ตำแหน่ง) ลงมาเจรจารับข้อเรียกร้องกับไรเดอร์ ได้ความว่าไม่สามารถปรับราคาทุกจังหวัดขึ้นเป็น 40 บาทได้ แต่จะปรับราคารายจังหวัดขึ้นเป็นราคาก่อนที่จะมีการปรับลดครั้งล่าสุดเมื่อวันที่ 1 มิ.ย. ซึ่งแต่ละจังหวัดจะได้รับค่ารอบไม่เท่ากันเช่นเดิม จากนั้นบริษัทก็ได้มีการประกาศอัตราค่ารอบใหม่ในแอปพลิเคชันของคนขับเป็นการส่วนตัวตามแต่ละจังหวัด
.
เครดิตภาพ: เพจสหภาพไรเดอร์
ที่ผ่านมา บริษัทใช้เหตุผลว่า ‘ค่าครองชีพต่างจังหวัดถูกกว่ากรุงเทพ ดังนั้นค่าแรงของคนงานต่างจังหวัดย่อมต้องถูกกว่า’ เป็นเหตุผลในการกำหนดค่าตอบแทนที่ไม่เท่ากันในแต่ละจังหวัด สร้างความไม่พอใจอย่างมากให้กับไรเดอร์ เนื่องจากมองว่า ค่าน้ำมัน ค่าโทรศัพท์ ค่าอาหาร ฯลฯ ของต่างจังหวัดในปัจจุบันนี้แทบไม่ต่างอะไรกับราคาในกรุงเทพ แต่ค่าแรงยังคงต่างกันมาก
.
ค่ารอบใหม่ที่ประกาศมาก็ยังไม่สามารถทำให้ไรเดอร์หลายส่วนพึงพอใจได้ ในวันที่ 8 มิ.ย. ไรเดอร์จังหวัดนครพนมซึ่งได้ค่ารอบปัจจุบันที่ 21 บาท จึงได้นัดรวมตัวไม่กดรับงานตั้งแต่เวลา 12:00-13:00 น. เพื่อประท้วงระบบจ่ายงานแบบ ‘ยิงงาน’ ของบริษัท รวมถึงแสดงความไม่พอใจต่อการบีบให้ไรเดอร์พึ่งพารายได้จาก incentive ซึ่งไม่มีความแน่นอน ปรับเปลี่ยนอัตราไปตลอดเวลา แทนที่จะเป็นการพึ่งพารายได้จากค่ารอบที่มีกำหนดราคาแน่นอน
.
จังหวัดสุพรรณบุรีประกาศนัดรวมตัวอีกครั้งในวันที่ 13 มิ.ย. ส่วนจังหวัดชลบุรีก็มีประกาศขอความร่วมมือไรเดอร์ให้หยุดรับงานพร้อมกันในวันที่ 14 มิ.ย. ตั้งแต่เวลา 17:00-19:00 น. และวันที่ 15 มิ.ย. ตั้งแต่เวลา 17:00-20:00 น. เพื่อเพิ่มแรงกดดันต่อบริษัทให้ยอมรับข้อเรียกร้องเรื่องราคาค่ารอบสุทธิต้องไม่ต่ำกว่า 40 บาท รวมถึงนัดยกระดับการชุมนุมเชิงสัญลักษณ์ #ชลบุรีจะไม่ทน ในวันอาทิตย์ที่ 20 มิ.ย. นี้ และล่าสุดก็ได้นัดหยุดรับงานตลอดทั้งวันในวันถัดไป 21 มิ.ย. ด้วย
.
นอกจากนี้ สหภาพไรเดอร์ตั้งข้อสังเกตว่า มาตรการลดค่ารอบทั้งหมดอาจเป็นผลมาจากโครงการ "พาณิชย์ลดราคา! ช่วยประชาชน" ของกระทรวงพาณิชย์เมื่อต้นเดือน ก.พ. ที่ผ่านมา โดยเป็นเจ้าภาพหารือกับบริษัทไลน์แมน และแพลตฟอร์มออนไลน์อื่น รวม 11 บริษัท ให้ช่วยลดราคาค่าอาหารหรือค่าจัดส่งสำหรับประชาชน 1 เดือนเต็ม (หมดเขต 28 ก.พ. 64) โดยไม่มีตัวแทนไรเดอร์เข้าร่วมพูดคุย ทำให้น่าสังเกตว่าบริษัทอาจเรียกคืนต้นทุนที่เสียไปจากโครงการดังกล่าวคืนผ่านการลดค่าตอบแทนของไรเดอร์ จึงได้เดินทางไปยื่นหนังสือถึงกรรมาธิการการแรงงาน ที่อาคารรัฐสภา เพื่อให้ภาครัฐหามาตรการดูแลไรเดอร์ด้วย (มีนัดหมายติดตามข้อเรียกร้องในวันพุธที่ 23 นี้)
.
ทั้งนี้ เนื้อความในหนังสือระบุปัญหา 2 ข้อที่ต้องการให้รัฐบาลเร่งแก้ไขปัญหาให้ไรเดอร์ ได้แก่
ตรวจสอบผลกระทบของโครงการ “พาณิชย์ลดราคาฯ” ที่มีต่อไรเดอร์ โดยเฉพาะเรื่องการปรับลดค่ารอบที่อาจเป็นผลมาจากโครงการดังกล่าว
บริษัทแพลตฟอร์มเติบโตจากการสร้างเครือข่าย (network) ทำให้บริษัทเลือกที่จะรับคนทำงานอย่างไม่จำกัด แต่งานที่มีให้ในระบบมีจำนวนจำกัด รวมถึงการเปิดรับคนอย่างต่อเนื่องกลายเป็นการลดทอนอำนาจการต่อรองของไรเดอร์ที่ทำงานอยู่เดิม จึงขอให้ภาครัฐออกมาตรการจำกัดจำนวนรับไรเดอร์ของแต่ละแพลตฟอร์ม
....
เขียนโดย
ชนฐิตา ไกรศรีกุล
สถาบันแรงงานและเศรษฐกิจที่เป็นธรรม